Kennisbank

<< Terug naar het overzicht

Nadeelcompensatie

Juridisch framework

Naast onrechtmatig handelen, kan ook rechtmatig handelen door de gemeente onder bepaalde omstandigheden leiden tot aansprakelijkheid. In een dergelijk geval gaat het om een rechtmatige handeling van de gemeente waardoor iemand schade lijdt. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het verleggen van riolering, het uitvoeren van onderhoudswerkzaamheden, het aanleggen van infrastructuur, het verlenen of juist intrekken van een vergunning en het veranderen van regels. Ondanks dat er op dit moment nog geen nadeelcompensatieprocedure bestaat nu de bepalingen die hierop zien nog niet in werking zijn getreden in Nederland, kennen veel gemeenten een 'nadeelcompensatieverordening'. Indien de schade is geleden als gevolg van planologische besluiten in plaats van overheidshandelen, is de Wet ruimtelijke ordening van toepassing. Hier zal nader op worden ingegaan onder het kopje 'Planschade'.

In beginsel komt men bij schade als gevolg van rechtmatig overheidshandelen niet voor vergoeding in aanmerking. Echter, indien de geleden schade 'niet te voorzien' was en boven 'het normaal maatschappelijk risico' uitgaat en een burger of onderneming onevenredig zwaar getroffen wordt door het handelen van de gemeente ten opzichte van een ander, kan sprake zijn van een recht op nadeelcompensatie. Om in aanmerking te komen voor de vergoeding in de vorm van een dergelijke nadeelcompensatie dient te zijn voldaan aan 4 vereisten. Allereerst dient er sprake te zijn van geleden schade die het gevolg is van de uitoefening van een overheidstaak. Deze geleden schade dient onevenredig te zijn, wat wil zeggen dat deze boven het maatschappelijk risico uitkomt. Daarnaast dient de schade onvoorzienbaar zijn geweest en dient deze niet op andere wijze te kunnen worden vergoed (zoals bijvoorbeeld door middel van een afgesloten verzekering). Wat betreft het maatschappelijk risico gaat het om de beoordeling van gemiste omzet en/of bijvoorbeeld eventuele hogere kosten.

Wanneer vast komt te staan dat iemand recht heeft op nadeelcompensatie, gaat men verder met de vaststelling van de omvang hiervan. Het is niet zo dat de gehele schade wordt uitgekeerd. De omvang van de te betalen nadeelcompensatie is afhankelijk van de omstandigheden van het concrete geval. De schade zal geheel of slechts gedeeltelijk voor eigen rekening komen van de benadeelde. Dit zal afhankelijk zijn van het normaal maatschappelijk risico, waarbij overheden vaak een bepaalde omzetdrempel hanteren aan de hand waarvan de zogenaamde ondergrens van het normaal maatschappelijk risico bepaald wordt. Uit de jurisprudentie is gebleken dat een percentage van 8% als drempel aanvaardbaar is, indien het gaat om tijdelijke en normale schadeoorzaken. Echter, de drempel van het maatschappelijk risico kan verschillen. Het is dan ook mogelijk dat een hoger percentage dan 8% gehanteerd wordt. Daarnaast kan het zijn dat een lager percentage gehanteerd wordt, waarbij 2% als minimum als aanvaardbaar beschouwd wordt. Indien een bestuursorgaan ervoor kiest een hoger percentage dan het normaal maatschappelijk risico te hanteren, dient deze dit nader te motiveren. Hierbij zullen de aard van de onderneming en de bijbehorende kostenstructuur een rol kunnen spelen. Het is in eerste instantie aan de ondernemer, oftewel de partij die nadeelcompensatie van de gemeente vordert, om aannemelijk te maken dat van een standaard ondernemersrisico dient te worden afgeweken. Indien zij hierin slagen, is het vervolgens aan de gemeente dit te ontkrachten.

Relevante jurisprudentie

  • HR 17 september 2004, ECLI:NL:HR:2004:AO7887 (Uzi)
    Wat dient te worden verstaan onder het 'normaal maatschappelijk risico' zal in grote mate afhankelijk zijn van de omstandigheden van het geval.
     
  • RvS 15 juni 2016, ECLI:NL:RVS:2016:1650 (Cassandraplein)
    Slechts indien de eisende partij, oftewel diegene die nadeelcompensatie vordert, aannemelijk maakt dat de toepassing van de gehanteerde omzetdrempel bij de desbetreffende onderneming tot onevenredige gevolgen zal leiden, is het mogelijk van deze omzetdrempel af te wijken.
     
  • RvS 5 december 2012, ECLI:NL:RVS:2012:BY5105
    Met het oog op uniforme behandeling van zaken en voorspelbaarheid van eventueel te vergoeden nadeelcompensatie, is het aanvaardbaar dat een bestuursorgaan met betrekking tot het normaal maatschappelijk risico of normaal ondernemersrisico werkt met een vaste drempel. Het bestuursorgaan zal steeds moeten beoordelen of de desbetreffende drempel onverkort toepassing kan vinden in het onderhavige geval.
     
  • RvS 30 mei 2012, ECLI:NL:RVS:2012:BW6926
    Er zullen zwaardere eisen aan de motivering van een bestuursorgaan gesteld worden naarmate deze ervoor kiest een hoger percentage als drempel te hanteren.
     
  • RvS 24 december 2014, ECLI:NL:RVS:2014:4668
    Er komt aan een bestuursorgaan beoordelingsruimte toe met betrekking tot het vaststellen van de omvang van het normaal maatschappelijk risico.
     
  • RvS 5 juni 2013, ECLI:NL:RVS:2013:CA2051 (Hollandse brug)
    Het kan zo zijn dat zich dusdanig buitengewone aspecten voordoen, dat de toepassing van een omzetdrempel achterwege dient te blijven, zoals onverwachte of zeer langdurige onbereikbaarheid.

 

Aandachtspunten

Wet nadeelcompensatie en schadevergoeding en onrechtmatige besluiten
Op 1 juli 2013 is de Wet nadeelcompensatie en schadevergoeding voor onrechtmatige besluiten in werking getreden. Echter, de bepalingen omtrent de nadeelcompensatie zijn tot op heden nog niet in werking getreden. Op dit moment bestaat er dus geen wettelijke nadeelcompensatieprocedure.

Indien men verzekerd is voor een bepaald risico en dit risico verwezenlijkt zich, is het niet mogelijk hier nadeelcompensatie voor te vorderen. Een van de vereisten hiervoor is namelijk dat de schade niet op enige andere wijze moet kunnen worden vergoed.

Nieuwe Handleiding nadeelcompensatie
Op 14 juni 2018 presenteerde de werkgroep onder voorzitterschap van regeringscommissaris professor Scheltema de nieuwe zogenaamde Handleiding nadeelcompensatie. Kort gezegd stellen zij hierin een nieuwe benadering voor met betrekking tot de nadeelcompensatie, en dan meer specifiek met betrekking tot het normaal maatschappelijk risico. De belangrijkste veranderingen komen op het volgende neer:

  • Geen vast gehanteerd drempelpercentage. Percentage verschilt per bedrijf en is mede afhankelijk van de branche waarbinnen de desbetreffende onderneming opereert
  • Er wordt een bandbreedte van tussen de 8% en 15% gehanteerd met betrekking tot het drempelpercentage
  • De drempel wordt altijd toegepast op de jaaromzet van de onderneming

De inhoud van deze kennisbank is met alle zorgvuldigheid opgesteld. Van belang is echter op te merken dat bij het opstellen hiervan geen volledigheid is beoogd; de gegeven informatie is geen juridisch advies. De juridische beoordeling zal altijd afhangen van de omstandigheden van het geval, waarbij betekenis toekomt aan de specifieke feiten van uw zaak. Het is dan ook van belang er rekening mee te houden dat deze kennisbank slechts een algemene schets is; gebruikers van de website kunnen aan de gegeven informatie dan ook geen rechten ontlenen. Raetsheren en CMS helpen u graag verder bij de beoordeling van uw geschil.

Raetsheren tracht de in deze kennisbank opgenomen wet- en regelgeving actueel te houden. Er dient echter rekening te worden gehouden met het feit dat zich recente ontwikkelingen kunnen voordoen die nog niet in deze kennisbank zijn opgenomen, maar wel invloed kunnen hebben op uw zaak. Hierdoor is het noodzakelijk uw zaak altijd te laten beoordelen door een expert. Raetsheren en CMS helpen u hier graag mee verder.